Veel mensen zijn teleurgesteld in de politiek. Ze voelen zich niet meer vertegenwoordigd door Den Haag. Ze hopen dat de verkiezingen een andere regering zullen opleveren, die hen wel weer vertegenwoordigt.
Ik zie dat anders. Ik ben niet teleurgesteld in de regering. Ze doen precies wat ik van ze had verwacht! Maar ik heb me dan ook nooit ‘vertegenwoordigd’ gevoeld door politici in Den Haag.
Het hele idee dat wij een regering kiezen die ons vervolgens ‘vertegenwoordigt’ is een mythe. Het is een van de narratieven waarmee het nationaal-democratische systeem zichzelf legitimiteit verschaft. Hoe zou dat werken? Stel ik breng mijn stem uit op partij X. ‘Mijn’ partij komt met 5 zetels in het parlement. Als ze niet in de regering komen, dan hebben ze sowieso niks in te brengen. Dan nemen anderen, op wie ik niet heb gestemd, besluiten over mijn leven. Hoezo word ik door die mensen vertegenwoordigd? Maar zelfs als ze wel in de regering komen, heb ik geen enkele controle over wat ze besluiten. Ze vragen me nooit meer wat.
Een willekeurig voorbeeld. De regering beslist dat op basisscholen transgender-lessen moeten worden gegeven. Ik ben het daar niet mee eens. Hoezo vertegenwoordigt die regering mij dan?
Van voorstanders van de democratie krijg ik dan te horen dat ik me erbij moet neerleggen, want ‘wij’ hebben democratisch voor deze regering gestemd. ‘Wij zijn de overheid’, dat idee. Ben je het er niet mee eens? Dan kun je dat bij de volgende verkiezingen laten weten door je stem uit te brengen op een oppositiepartij! Heel fijn. Los van het feit dat, als er een andere regering komt, die transgender-lessen uit het pakket haalt, die weer niét degenen vertegenwoordigt die wél transgender-lessen willen, wíl ik helemaal niet dat de regering beslist wat mijn kinderen wordt geleerd op school. Ik wil helemaal niet dat de democratisch gekozen regering over mijn leven beschikt. Maar op die optie kan ik niet stemmen.
Intellectuelen roepen dan meestal iets over het ‘sociaal contract’ waaraan we gebonden zouden zijn. Nog zo’n mooi sprookje. Niemand heeft dat contract ooit gezien en er wordt ook nooit gevraagd of je het wil ondertekenen. Maar het wordt wel verondersteld dat jij je autonomie hebt weggegeven, de zeggenschap over je eigen leven, als onderdeel van dat ‘contract’.
De ongemakkelijke waarheid is dat democratie, ondanks dat we mogen stemmen, een vorm is van dictatuur. Zoals alle grote liberale denkers tot ver in de 19e eeuw onderkenden, is democratie het tegenovergestelde van vrijheid. Het is de dictatuur van de meerderheid. En zelfs dat niet eens, want het is uiteindelijk een kleine minderheid die alle beslissingen neemt. De ‘kiezers’ komen daar niet meer aan te pas. Het enige verschil met een niet-democratische dictatuur is dat we kunnen stemmen op wie onze dictators worden.
Ja, ik weet het, in theorie hebben we ‘grondrechten’ die de regering niet zou mogen schenden. Daar ben ik helemaal voor. Grondrechten zijn dan ook een antidemocratische uitvinding. Ze zijn in de 18e eeuw bedacht om ons te beschermen tegen de dictatuur van de meerderheid.
Dat heeft ook wel even geholpen, maar inmiddels zijn ze nagenoeg volledig uitgehold. Dat hebben we de afgelopen drie jaar wel gezien. Sowieso worden ze bepaald door regering en parlement en zijn ze dus onderhevig aan de democratische dictatuur. Lees de Nederlandse grondwet er maar op na. Onvervreemdbare rechten staan er niet in, bij alle ‘rechten’ wordt een voorbehoud gemaakt.
Zeg ik nu dat we niet moeten stemmen? Nee. Persoonlijk ga ik wel stemmen. Dictaturen zijn er namelijk in soorten en maten. Sommige politici heb ik liever als dictator dan andere! En er zijn zaken waarover wèl samen moet worden beslist, zoals de inrichting van de publieke ruimte. Maar ik stem niet in de valse hoop dat er een regering komt die mij ‘vertegenwoordigt’.
Of met het idee dat ik iets geweldigs doe voor de samenleving. Je hebt mensen die denken dat stemmen bij verkiezingen alles is wat ze hoeven te doen én kunnen doen om de samenleving te verbeteren. Die houden zichzelf voor de gek. We gaan de maatschappij niet veranderen door te stemmen in november. We gaan alleen iets veranderen als we stoppen met de meute mee te lopen.
Deze column is eerder gepubliceerd in De Andere Krant. Neem een abonnement en steun de beste krant van Nederland! www.deanderekrant.nl
Zie ook het boek van Frank Karsten en mij, De Democratie Voorbij