Blog post (2): Ze zingen allemaal hetzelfde liedje

Kapitalisme – of hoe je het ook wil noemen, liberalisme, neoliberalisme, de vrije markt, privatisering, individualisering, materialisme, de consumptiemaatschappij, de prestatiemaatschappij – is de moderne universele zondebok.

Ik heb het al vaker gezegd – er is vrijwel geen intellectueel, politicus, schrijver, kunstenaar, schilder, academicus, historicus, populist, avant-gardist, televisiepresentator, columnist, essayist, publicist, enzovoort, of die nu links, rechts, progressief, conservatief, gelovig, atheïstisch, nationalistisch, communistisch, fundamentalistisch, romantisch, cynisch, pragmatisch, zwart, wit, rood, of bruin is – die niet vroeg of laat komt opdraven met de stelling dat de wereld ten onder gaat aan het kapitalisme.

Case in point: Bas Heijne, NRC columnist, VPRO-coryfee, hoeder van het politiek-correcte denken in onze contreien, alom gerespecteerd en gewaardeerd door de goegemeente, heeft een “essay” geschreven, Mens/Onmens, waarin hij, het zal toch niet waar zijn, de stelling verkondigt dat “de liberale democratie in een crisis” verkeert. Dat lees ik althans in een recensie in Trouw van ene Gerrit-Jan Kleinjan, waar ik me even toe beperk, want 128 bladzijden Bas Heijne, dat gaat me niet lukken.

Hoe kon het zover komen, vraagt Kleinjan namens Heijne? Een overbodige vraag, want het antwoord had iedereen zo kunnen geven. “Heijne zoekt het antwoord in ontwikkelingen binnen het liberalisme zelf. De mensheid zou na de implosie van het communisme nog maar één kant op gaan: meer markt, meer welvaart, meer individuele vrijheid. Een gouden toekomst wachtte. Bijgevolg werd het liberale denken niet meer serieus uitgedaagd…. Hierdoor hebben politici en beleidsmakers de tekortkomingen van het liberale project (groeiende ongelijkheid, mondiaal flitskapitaal, verlies van gemeenschapszin) geen goed alternatief. Vervreemding is het lot van de moderne burger.”

Enzovoort. De rest kunt u zelf wel invullen. De social media, Donald Trump, het bekende riedeltje.

Volgens Kleinjan slaagt Heijne erin “om in een beperkt aantal pagina’s een analyse te geven van dieperliggende oorzaken achter schijnbaar geïsoleerde gebeurtenissen”, al voegt hij er aan toe dat “dit verhaal over de crisis van de liberale democratie wel vaker is verteld”. Wel vaker? Is er ooit één artikel verschenen in Trouw of in al die andere kranten en bladen van mensen zoals Bas Heijne waarin ooit een andere “dieperliggende” oorzaak zelfs maar is vermoed dan die ene oh zo uitgekauwde dieperliggende oorzaak, te weten het liberalisme of kapitalisme of noem maar een synoniem? Ik ben er in ieder geval nog nooit één tegen gekomen.

Wat ik me afvraag als ik zoiets lees, zou meneer Heijne dan echt nooit één moment op het idee zijn gekomen dat een steeds grotere staat, die steeds dieper ingrijpt in de economie, het geldwezen op ongekende schaal manipuleert, elk jaar duizenden wetten aanneemt op alle mogelijke terreinen en ons tot in alle haarvaten controleert, reguleert en bureaucratiseert geen “liberaal project” is? Maar, integendeel, een socialistisch project?

Het is waar, om zoiets vast te stellen, moet je durven onderzoeken in hoeverre jij met jouw ideeën en jouw sociaal-democratische beleid en jouw alles verstikkende overheid waar jij zo van houdt wellicht misschien zelf mede verantwoordelijk zou kunnen zijn voor “de groeiende ongelijkheid, het mondiaal flitskapitaal, en het verlies van gemeenschapszin in de wereld”. Maar zelfreflectie, daar zijn socialisten nooit erg goed in geweest.

Print